De zone Docentprofessionalisering van het Versnellingsplan presenteert in een rapport 37 bouwstenen voor docentprofessionalisering in het hoger onderwijs. De bouwstenen zijn gebaseerd op een literatuurverkenning gericht op onderwijsinnovatie met ict. Met deze bouwstenen kunnen instellingen, zo beogen de samenstellers, een bewuste en onderbouwde keuzes maken voor de inrichting, uitvoering en analyse van hun docentprofessionalisering.
Ict-docentprofessionalisering is sinds corona een veelbesproken onderwerp op mijn werk. Onze docenten hebben het afgelopen veel ervaring opgedaan met het inzetten van ict-tools, met name MSTeams, en zo hun ict-basiscompetenties ontwikkelt. Wat het effect is op de uiteindelijke professionaliseringsbehoefte is nog lastig te voorspellen, zo schrijven ook de samenstellers van het rapport in hun voorwoord.
De onderzoekers zijn met de volgende vraag aan de slag gegaan: Welke elementen (bouwstenen) kunnen uit wetenschappelijke literatuur en op basis van expertise uit de onderwijspraktijk worden geïdentificeerd waar het gaat om het effectief professionalisering van docenten in het hoger onderwijs ten aanzien van onderwijsinnovatie met ict?
Deze vraag heeft geleid tot een model met 37 bouwstenen, onderverdeeld in drie domeinen: professionalisering, facilitering en docentkenmerken. Mooi vormgegeven waarin de lemniscaat met docentkenmerken de centrale schakel is en symboliseert dat het een continu doorlopend proces is. Facilitering is de basis van het model omdat het is voorwaardelijk voor ict-docentprofessionalisering. Professionalisering is de kern van het model.
Docentkenmerken
Het is belangrijk om in een professionaliseringstraject aan te sluiten bij de kennis, houding en vaardigheden van docenten zodat maatwerk geleverd kan worden. De overtuigingen en professionele identiteit van de docent, geloof in eigen kunnen, motivatie, eigen behoeftes en interesses en voorkennis zijn kenmerken waar je als trainer rekening dient te houden. Voor effectieve professionalisering is het ook belangrijk dat er een beroep gedaan wordt op de betrokkenheid, verantwoordelijkheid en deelname van docenten, maar dit vraagt ook om gerichte facilitering.
Professionalisering
Er zijn verschillende manieren om te professionaliseren. Effectief is als docent actief participeert, duidelijk is welk doel werkt en ruimte heeft om te experimenteren. Dit vraagt om een mix van leer- en werkvormen. Professionalisering moet gericht zijn op de eigen onderwijspraktijk. Samen leren en uitwisselen van (mindere) succeservaringen werkt inspirerend.
Facilitering
Als een instelling belang hecht aan een lang- en doorlopende professionalisering dan is een aantal voorwaarden noodzakelijk om professionalisering in te richten en/of te laten slagen zijn. Zo is zonder actieve ondersteuning van management en bestuur heel moeilijk om duurzame professionalisering vorm te geven. Leiderschap en beschikbaarheid van voldoende tijd zijn nodig. Op instellingsniveau zijn visie en beleid op onderwijsinnovatie met ict ondersteunend aan de professionalisering. Maar ook de cultuur om te leren en ict-infrastructuur.
In het rapport kan je de verder lezen wat elke bouwsteen inhoudt.
Deze publicatie kan gebruikt worden door management en ondersteuning om te bekijken of de randvoorwaarden geborgd zijn. Wat bieden we al aan, wat missen we nog? De handvatten zijn ook als docententeam te gebruiken om vorm en inhoud te geven aan de professionalisering.
Blended learning Zuyd
Zoals in het rapport ook staat was er al heel veel bekend over hoe docenten willen en kunnen professionaliseren. De meeste bouwstenen herken uit mijn MLI-masteronderzoek ICT-docentprofessionalisering: Leer-Ontwikkel-Werk-Samen-Onderzoek-Kennis-Deel. Dana Uerz van het iXperium, een van de onderzoekers van dit rapport, heeft mij toen ook goed op weg geholpen. De meerwaarde van dit rapport vind ik de visualisatie. Het is goed te zien dat alles met elkaar samenhangt als men streeft om een lang- en doorlopende professionalisering te organiseren. We weten immers dat losse cursussen minder effectief zijn dan just-in-time samen duurzaam professionaliseren op de werkplek.
Begin 2016 heeft collega Evelien van Limbeek een adviesrapport opgesteld voor docentprofessionalisering ihkv Blended Learning bij Zuyd. Deze bouwstenen zijn een mooie aanvulling op haar acht aanbevelingen:
- Bepaal waar de Zuyd-ambities liggen op het gebied van Blended Learning: organiseer docentprofessionalisering die bijdraagt aan actief leren.
-
Benader Blended Learning als een veranderproces; docentprofessionalisering is een randvoorwaarde.
-
Hanteer een aanbodgerichte benadering, waarbinnen ruimte is voor vraaggestuurde inhoud door een ontwerpgerichte benadering.
-
Kies een kader voor het realiseren van actief leren met technologie voor alle docenten.
-
Bouw professionalisering op: basisexpertise in het BDB-traject en verdieping tot expert.
-
Combineer centrale ondersteuning en coördinatie met een decentraal netwerk van ambassadeurs; gebruik bestaande structuren.
-
Faciliteer kennisdeling en maak innovatie zichtbaar!
-
Monitor ontwikkelingen en herijk over 2 jaar.
Andere tijden
Voor corona was er weinig vraag naar trainingen op het gebied van onderwijs met ict. Bij de implementatie van Moodle 3 jaar geleden zijn instructies (knoppencursus) georganiseerd, een verdiepend didactisch vervolg is nooit georganiseerd. Wel zijn vele online professionaliseringscursussen gemaakt om docenten, die zelf hun weg zoeken in Moodle, te ondersteunen. Mijn collega’s en ik waren wel betrokken bij professionaliseringstrajecten, zoals BKE/SK en Video@Zuyd. En op verzoek van moduleteams of projecten werkten we me aan herontwerpen. Het was altijd zoeken naar aanbod- of vraaggestuurde benadering.
De urgentie was er niet. De facilitering minimaal.
Na corona werd dat anders. We ontvingen veel vragen om ondersteuning bij Teams en aanvragen voor workshops hoe online les te geven (met Teams). We hebben sindsdien veel informatie gedeeld op Zuydnet en digitaledidactiek.zuyd.nl, nieuwe ondersteuningspagina’s op Moodle gemaakt. Inmiddels is er een cursusaanbod ‘maatwerk online onderwijs geven’ in het HR-professionaliseringsaanbod. Een Zuyd-brochureis gepubliceerd waarin beschreven staat hoe vanaf 1 september invulling gegeven wordt aan het ‘blended onderwijs’. Ook academies zijn hard aan de slag met ‘roadmaps’ en ‘blauwdrukken’. Aandacht genoeg nu voor thema’s als ict in het onderwijs, actief leren (met Moodle), blended onderwijs, technologie-ondersteund leren, de hybride leeromgeving, de digitale leeromgeving. Toch blijf ik het complex vinden om docenten(teams) hierbij te ondersteunen en in hun kracht te zetten. Deze publicatie van het Versnellingsplan Onderwijsinnovatie met ICT biedt een mooie handreiking om het gesprek aan te gaan en invulling te geven aan duurzame ict-docentprofessionalisering.
Bronnen
Bouwstenen voor effectieve docentprofessionalisering in het hoger onderwijs gericht op onderwijsinnovatie met ict
Horvers, A., Uerz, D., Hopster-den Otter, D., ter Beek, M. (2020) Bouwstenen voor effectieve docentprofessionalisering in het hoger onderwijs gericht op onderwijsinnovatie met ict. Literatuurverkenning. Utrecht: Versnellingsplan Onderwijsinnovatie met ICT. Retrieved from https://versnellingsplan.nl/wp-content/uploads/2020/09/Bouwstenen-effectieve-docentprofessionalisering.pdf
Bouwstenen voor professionaliseren in een pandemie
Schildkamp, K., Wopereis, I., Kat-de Jong, M., Peet, A., Hoetjes, IJ. (2020) Bouwstenen voor professionaliseren in een pandemie. Een houvast voor het vernieuwend gebruik van ICT in het hoger onderwijs, aan de hand van reflectie op twee professionaliseringsinitiatieven tijdens COVID-19. Utrecht: Versnellingsplan Onderwijsinnovatie met ICT. Retrieved from https://versnellingsplan.nl/wp-content/uploads/2020/09/Bouwstenen-voor-professionaliseren-in-een-pandemie.pdf
Meer informatie over zone docentprofessionalisering Versnellingsplan
Mijn blogs over (ict)-docentprofessionalisering
Love 2 share 