Is internet het afvoerputje van onze samenleving? Kinderporno, racisme, scheldpartijen, bedreigingen, manipulatie, verdenkingen, alles wat fout is, zit inmiddels op het internet. Datadieven die persoonlijke data afhandig maken, alles onder het mom van ‘gratis’. Inmiddels weten we toch wel dat als het product gratis is je zelf het product bent. We klikken alle voorwaarden klakkeloos aan voor akkoord. We zijn zelf schuld aan dat de privacyschendende praktijken volgens Marleen Stikker. Schrijfster van het boek Het internet is stuk: maar we kunnen het repareren.
Het boek gaat over digitale soevereiniteit. “Ons recht om online binnen de grenzen van de wet, te kunnen handelen zonder daarvoor verantwoording af te hoeven leggen. Te kunnen gaan en staan waar we willen. Onze data te kunnen beheren, om onze privacy te kunnen beschermen. Het recht om niet gemanipuleerd te worden.” (p. 15)
Het boek is een ongemakkelijk, maar voor mij bekend verhaal. Het start met de alternatieve geschiedenis van het ontstaan van het internet. Een uitgebreid verhaal over de De Digitale Stad [zie hier de uitzending van de opening in 1994], door de ogen van Marleen Stikker. Begin jaren negentig was internet het medium waarin sociale bewegingen zich ontwikkelden en toegang gaf tot essentiële informatie en communicatie. Het was een tijd van open kennis delen, een omgeving van vertrouwen waarin vooral hackers, wetenschappers, kunstenaars, journalisten, activisten aanwezig waren. In duizenden usernetgroups gingen mensen met elkaar in discussie. Ook hier waren al ordeverstoorders (de eerste trollen) actief ondanks de aanwezigheid van moderatoren. Door De Digitale Stad raakten (Amsterdamse) burgers goed geïnformeerd en sindsdien hebben burgers een beleidsbepalende invloed heeft op het bestuur. Maar de overheid nam in die tijd op geen enkele wijze verantwoordelijkheid voor het publieke domein van het internet, zo betoogt Marleen Stikker. De markt kreeg vrij spel. Het was de tijd van de privatisering. Na 7 jaar stopt De Digitale Stad.
Internet is alomtegenwoordig
Inmiddels, na 25 jaar, zit internet in ons werk, in huis, aan ons lichaam, in de rechtspraak, de zorg, onderwijs en in ons sociale leven. De techreuzen, de ‘big five’: Amazon, Google, Facebook, Apple, Microsoft hebben alle macht. Deze grote bedrijven hebben niet het beste met ons voor, schrijft Stikker. Ze ontfutselen ons data, verhandelen deze en manipuleren ons gedrag. Hoe democratisch is ons systeem nog, vraag Stikker zich af. De speeltuin die internet in de beginjaren was is nu een kapitaalspel geworden. De grote spelers zijn alleen maar uit op meer macht, ten kost van ons, burgers. In dit boek wordt ook gesproken over de miljarden verlies bij digitale serviceplatforms zoals Uber. Zij bieden diensten aan onder de marktprijs om uiteindelijk de marktleider te worden en te cashen. Zondag met Lubach had er 16 februari een item over. Zie zijn uitleg:
Onze gemakzucht maakt ons kwetsbaar, maar het kost ook veel moeite om het machtspel van de techreuzen te doorgronden. Het is bijna onmogelijk als je dit tweede deel van het boek leest. Veel van was Marleen Stikker hier schrijft heb ik al eerder gelezen in het boek Je hebt wel iets te verbergen van De Correspondent. Technologie is niet onfeilbaar of neutraal. Het wordt immers door mensen gemaakt. Je zou er achterdochtig van worden en niets en niemand meer vertrouwen. Door al die trackers en tracers wordt ingegrepen in onze denkwereld en wordt een digitale identiteit ontwikkeld waar we geen invloed op kunnen uitoefenen. Het fundament van ons menszijn komt in gevaar, zegt Stikker.
Publieke waarden
Is het tij nog te keren? Dat kan wel volgens Stikker, maar we hebben geen tijd te verliezen. Om onze digitale soevereiniteit terug te winnen zijn er wel een serie veranderingen nodig op het gebied van economie, cultuur, onderwijs en politiek. Er moet een ander verhaal verteld worden. Een verhaal over coöperaties, samenwerken, vertrouwen en openheid (creative commons, open data, open source). Het liefst ziet Stikker een combinatie van wetenschap en kunst waarbij de zoektocht naar kennis samenkomst met verbeeldingskracht.
De laatste jaren is het beeld gekanteld, er is meer besef, meer aandacht voor online privacy en de invloed van de ‘big five’. Zie ook de keynote van Christien Bok tijdens Dé Onderwijsdagen over de publieke waarden en de onderwijswaarden die onder druk staan door de invloed van de ‘big five’.
Bescherm, reguleer, verbied, beboet
Met de AVG is een begin gemaakt met het terugkrijgen van onze digitale soevereiniteit. Toch zijn er nog steeds vele wetten die ons burgers weer overleveren aan de markt. Er moeten alternatieven gebouwd worden rekening houdend met de publieke waarden. Stikker pleit voor:
- een ander economisch verdienmodel (Donuteconomie);
- publieke instellingen die hun verantwoordelijkheid moeten nemen door geen lock-in technologie aan te schaffen, maar in aanbestedingen te sturen op open source technologie;
- het creëren van een infrastructuur van support en onderhoud en kennis en expertise rondom open source .
Ze is erg voor regulering door overheid. We reguleren alles behalve het internet. Maar we moeten zelf ook in actie komen. Van passieve op alles klikkende consument naar een betrokken burger. Marleen Stikker adviseert om te ‘ontgooglen’. Ze biedt een aantal alternatieven die ik inmiddels ook heb verwerkt in het blog met mediawijsheidtips. We praten dan nu wel eindelijk over online privacy. Maar handelen we er ook naar? Ik nog niet. Nou, spyware als een slimme deurbel heb ik niet en Alexa of Siri komen mijn huis ook nog niet binnen. Maar verder …. 😦
De kern van het boek is ook te beluisteren in onderstaand interview van FastMovingTargets.
Ik heb het boek vrij selectief gelezen vanwege alle onderstreepte zinnen die Frans Roovers in zijn boek heeft aangebracht 🙂 . Het is duidelijk dat Marleen Stikker veel kennis van zaken heeft. De vele namen en initiatieven die beschreven worden is overweldigend. Ik las het boek als een pamflet van een zeer bevlogen internetpionierster. Heel goed om dit tegengeluid te horen en niet er van uitgaan dat we de wereld om ons heen niet meer kunnen veranderen. Stikker pleit ook voor het uitbreiden van ieders kennis en vaardigheden op het gebied van technologie. Kijk, daar is nu precies waar ik ook aan werk 🙂
Dank voor het lenen van je boek, Frans!
Uitgelichte afbeelding van Gerd Altmann via Pixabay
Love 2 share 