Wijze lessen: Digitale didactiek

Ruim een jaar geleden is het boek Wijze lessen. Digitale Didactiek verschenen. Ik was er nog niet aan toegekomen om er een blog erover te schrijven. Dit boek verdient zeker aandacht.

Het boek Wijze lessen. Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek heeft eindelijk een zusje! Wijze lessen. Digitale didactiek. Ik ben hier heel blij mee omdat mijn enige kritische noot over het oorspronkelijke Wijze lessen boek (zie mijn blog) was dat er nauwelijks aandacht werd geschonken aan leertechnologie. Dat is nu rechtgezet.

De opzet van dit boek, de look and feel is vergelijkbaar met het eerste Wijze lessen basisboek. Dus daarvoor wederom complimenten. Het leest goed, heeft een consistente opbouw, rustige bladspiegel en kleurgebruik. De kaderblokken en QR-codes zijn verdiepend of illustrerend, fijn als je je echt in een thema wilt verdiepen. En je kunt ook weer de bijbehorende podcast (seizoen 2!) beluisteren.

Digitale didactiek

Centraal uitgangspunt van het boek is het doordacht kiezen van een tool. De auteurs bepleiten niet te veel tools te gebruiken, dat is zowel voor docent als docent niet fijn, “beter 1 digitale tool in de hand dan 10 in de lucht”.  Variatie van tools is leuk, maar niet efficiënt. Ook het belang van digitale geletterdheid voor zowel docent als student komt regelmatig terug. 

Ook dit Wijze Lessen boek heeft een stevige wetenschappelijke basis. Er worden zes inzichten beschreven die relevant zijn voor technologie ondersteund lesgeven.

Voor mij waren veel onderwerpen uit de eerste hoofdstukken van het boek bekende kost, zoals de beschreven misvattingen (technologie gaat docent vervangen, onze studenten zijn digitale natives, het niet kunnen multitasken, etc.) als wetenschappelijke inzichten (bv. multimedia principes van Mayer, novelty effect bij inzet leertechnologie). 

In het boek worden heel veel woorden gebruikt om het begrip ‘digitale didactiek’ te beschrijven, maar een korte duidelijke definitie heb ik niet gelezen. Jammer dat één van de grondleggers van dit begrip Robert-Jan Simons niet wordt geciteerd.

De 12 bouwstenen

In het basisboek Wijze lessen zijn 12 bouwstenen voor effectieve didactiek geformuleerd. De ene bouwsteen is meer geschikt voor een digitale toepassingen dan de andere. Per tool wordt niet expliciet de ethische of privacygevoelige aspecten vermeld. In een onderwijssetting zijn dit inmiddels wel zwaarwegende aspecten, zeker met de steeds groter wordende invloed van Big Tech. Daarnaast hebben we ons te houden aan Europese wetgeving als de AVG en de AI Act. Dus wel iets voor een docent om bij de keuze rekening mee te houden.

Per bouwsteen wordt kort aangegeven wat deze bouwsteen in houdt, meer informatie is in het basisboek te vinden. Vervolgens worden waardevolle kansen beschreven om met onderwijstechnologie (EdTech) binnen de bouwsteen aan de slag te gaan. Per bouwsteen zijn ook aandachtspunten opgesomd. In ‘Wat onderzoek vertelt’ wordt onderzoek (voor zover deze bekend is) beschreven tussen de bouwsteen en onderwijstechnologie. In het onderdeel ‘Recht uit de klas’ worden mooie voorbeelden beschreven met daarbij tools die daarvoor ingezet kunnen worden. Aan het eind van elke paragraaf zijn een aantal reflectieve vragen geformuleerd die helpend zijn om even te reflecteren op de meerwaarde van de tools en toepassingen. De Noten en Bronnen maken het geheel af.

Het boek heeft een hoge informatiedichtheid. Als docent zou ik kiezen met welke bouwsteen je aan de slag wilt en die dan goed bestuderen. Alles in 1 keer is too much.

Ik heb het boek digitaal gelezen, ondanks dat de schrijvers adviseren het op papier te lezen. Als dit mijn handboek zou zijn *), zou ik zeker een gedrukt exemplaar aanschaffen om een bouwsteen goed te bestuderen. Een digitale versie ernaast is handig om snel begrippen te kunnen zoeken.

*) niet meer aangeschaft vanwege mijn prepensioen 🙂

Tot slot

Dit boek is vooral geschreven voor de docent in de klas. Het belang van randvoorwaarden (infrastructuur, docentprofessionalisering, digitale leermaterialen, visie en beleid) worden benoemd maar niet verder uitgediept. Ik snap dat wel, dat is erg contextgevoelig. Toch veroorzaken deze randvoorwaarden vaak de grootste belemmering om met leertechnologie goed aan de slag te gaan.

Zo lang ik in dit vak werk hoor ik dat technologie ons onderwijs ingrijpend zal veranderen, en zeker de laatste maanden met de spectaculaire snelle ontwikkeling van GenAI. Onderwijstechnologie kan het leerproces en het lesgeven versterken, maar dan moet je wel goed weten hoe en voor welk probleem je de technologie inzet (TPACK!) Dat laat dit boek ons zien.

Dank Wouter, Mitte, Tim, Kristel en Paul voor deze mooie publicatie!