Briljant blenden

Zuyd collega Hanneke Theelen heeft samen met onderzoekers Dave van Breukelen (Fontys) en Milou de Smet en Claudio Vanhees (ExCEL van Thomas More) de publicatie ‘Briljant blenden: Ontwerpprincipes en praktische voorbeelden voor effectief blended hoger onderwijs‘ geschreven.

De handreiking is een blend van twee aparte reviewstudies van deze vier onderzoekers die heeft plaatsgevonden in de tijdsperiode 2010-2021. Het biedt een overzicht van didactische aanbevelingen, aangevuld met concrete praktijkvoorbeelden.

Na een inleiding over het begrip blended onderwijs volgen de didactische ontwerpprincipes die je kunt toepassen om blended onderwijs vorm te geven, zodanig dat het zorgt voor versterking van leeruitkomsten en psychosociale uitkomsten van studenten.

4 aanbevelingen

1. Inzetten op authentiek leren
   Met technologie heb je als docent mogelijkheden om de beroepspraktijk in het leslokaal te halen, bv door gesimuleerde leeromgevingen. Voor studenten biedt het de mogelijkheid om hun kennis en vaardigheden in een echte professionele context te oefenen.
2. Scaffolding op leerinhouden en proces
   Door adaptief te begeleiden help je studenten met voldoende ondersteuning (afbouwend) tijdens hun leerproces. Gelukkig staat mijn stokpaardje: ‘Geef duidelijke instructie en structuur’ er ook tussen. Dit gaat over een eenduidige cursusstructuur in de online leeromgeving; het gebruik van advance organizers kunnen daarbij behulpzaam zijn. Het duidelijk aangeven wat je van studenten verwacht (wat moeten ze kennen en kunnen) vind ik ook voorwaardelijk. Door het inzetten van de optie ‘activiteitsvoltooiing’ in de online leeromgeving krijgt de student ook overzicht over de gedane en nog geplande taken. Dit helpt de student ook bij het ontwikkelen van zelfregulerende studievaardigheden. De aandacht voor het aanbieden van effectieve leerstrategieën ondersteun ik van harte.
3. Het belang van leren van en met elkaar
   Voor de pychosociale kant van het leren is dit natuurlijk belangrijk, en ook met technologie goed te ondersteunen (break-out rooms, chatsessies). Ook in een online leeromgeving kan dit bevordert worden door bv het inzetten van forumdiscussies. Ik merk wel dat mij steeds vaker gevraagd wordt of dit ook niet anoniem kan, dat is natuurlijk weer niet bevorderlijk voor de binding en het samen leren.
4. Gebruik maken van formatieve strategieën
   Dit zijn acties die studenten en docenten inzicht geven in het leerproces. Deze acties kunnen bestaan uit het geven van voldoende, gerichte feedback en door het regelmatig organiseren van laagdrempelige quiz (voorkennis activeren).

Alle aanbevelingen zijn voorzien van sprekende voorbeelden.

Bovenstaande vier aanbevelingen dragen bij aan het cognitief actief leren. Daarnaast is het wel belangrijk als aan een aantal randvoorwaarden is voldaan.

Dit alles is samengevat in onderstaande afbeelding (p. 9)

Als je technologie in je onderwijs gebruikt dan is goed deze randvoorwaarden in acht te nemen. Te vaak ervaar ik dat deze in de verdrukking komen bij het ontwerpen:

• hebben studenten beschikking over de vereiste faciliteiten?
• hebben studenten (én alle betrokken onderwijsgevers?) de juiste kennis en (ICT-)vaardigheden om met het blended lesmateriaal aan de slag te gaan? Zo niet, is er dan adequate ondersteuning beschikbaar?
• bewaak de studiebelasting! Te vaak zie ik een enorme hoeveel aan te bestuderen artikelen.

3 ontwerpmodellen

In het laatste hoofdstuk worden eerst algemene suggesties voor het ontwerpproces benoemd: hou rekening met leerdoelen, leerstrategieën en leermiddelen, maak een weldoordachte keuze tussen synchroon en asynchroon onderwijs, werk met een interdisciplinair ontwerpteam. Daarna worden een drietal mogelijke ontwerpmodellen verder uitgewerkt:

1. Blended Learning Wave (het bekende golfjesmodel)
2. Carpe Diem model (vaker over geschreven)
3. ABC learning design (vergelijkbaar met storyboard Carpe Diem maar door het vaste format en strakke timing heb je sneller een ruwe blauwdruk)

Mooie en bekende modellen, maar had het ook wel tof gevonden als DC4E van het voormalig Zuyd lectoraat Technologie Ondersteund Leren was genoemd.

Over de publicatie

De publicatie is compact (33 p.), mooi vormgegeven. Je zou verwachten dat bij een publicatie van onderzoekers veel literatuurverwijzingen zijn opgenomen. Dat was niet zo, wel een aantal, maar subtiel heel klein als voetnoot. Dit bevordert het rustig kunnen lezen van de tekst, zonder de aandrang te hebben op allerlei linkjes te klikken.

De laatste jaren zijn vele publicaties verschenen over blended onderwijs. Sommige boeken probeerden heel compleet te zijn, waardoor het ook overweldigend kon zijn. Deze publicatie is een mooie introductie op blended onderwijs met herkenbare aanbevelingen. Daarnaast is het sjiek dat onderzoeksresultaten in deze helder geformuleerde handreiking breder verspreid worden.

De Smet, M., Theelen, H., Vanhees, C., & van Breukelen, D. (2024). Briljant blenden: Ontwerpprincipes en praktische voorbeelden voor effectief blended hoger onderwijs. Thomas More Hogeschool, Zuyd Hogeschool en Fontys Hogeschool.