Eind 2018 was ik uitgenodigd door een hogeschoolbibliotheek om mee te denken over de trends en ontwikkelingen in hun informatiedienstverlening. Nadat eerst 2 directeuren de toekomst van de vloeibare samenleving schetsten en wat dit volgens hen voor hun onderwijs en de bibliotheek betekende, werd ik geïnterviewd en daarna werd een aantal studenten en docenten bevraagd.

Volgens de directeuren namen ondersteunende diensten te veel eigenaarschap over die eigenlijk tot de verantwoordelijkheid van de opleiding hoorde. Tevens zagen zij voornamelijk studenten die via schermen werken ipv papier en vonden zij hen voldoende informatievaardig. Daarnaast werd de app Buku genoemd, een streamingdienst voor (‘al jouw’) studieboeken voor 25 euro per maand.
Op de vraag welke invloed digitalisering op het leren van de student maakte ik de opmerking dat informatie beter wordt verwerkt via boeken gaat. Uit vele onderzoeken blijkt ook dat dit beter beklijfd (kom ik later nog op terug). Mijn kinderen (n=3) gaven ook de voorkeur aan boeken en stilte (zonder smartphone-afleiding) tijdens studeren. De studenten bevestigden dat later. Zij leren uit de boeken die op de verplichte boekenlijst staan. Verschillende studenten waren gefrustreerd over het feit dat groot aantal op de verplichte boekenlijst nauwelijks gebruikt werd, of maar 1 hoofdstukje (dat weer pleit voor invoering van Buku). Zoeken deden zij via Google (Scholar), de aangeboden databanken werden door een enkeling intensief gebruikt, de meeste gebruikten deze niet of waren niet op de hoogte van het bestaan.

Ambitie

Wat betekent dit voor de hogeschoolbibliotheek als je je wilt profileren als informatiepartner van het onderwijs? Maar ook een betrouwbare digitale en fysiek collectie wilt aanbieden voor onderwijs en onderzoek en tevens een inspirerende leeromgeving wilt zijn? En als je ook een bijdrage wil leveren aan de professionele ontwikkeling van studenten?

Intermezzo

Weet je. Aan dit soort waartoe sessie heb ik al zo vaak aan deelgenomen. Met betrokkenen je ambitie bepalen om vervolgens de realiteit onder ogen te zien: Hoe dan? Je bent altijd onderdeel van een groter geheel, je dient te te verhouden tot de strategie, tot de organisatiestructuur, het beschikbare budget en de formatie-omvang. Waar heb je wel invloed op en waarop niet? In deze context moet je kijken welke onderdelen van je ambitie je kunt realiseren, dus zal je je moeten focussen. Als externe kan ik makkelijk zeggen dat je keuzes moet maken. Als je zelf midden in het veranderproces zit, is het niet even makkelijk. Keuzes maken is ook niet mijn grootste kwaliteit 😉

Dus praten over de impact van technologie op onderwijs en bibliotheek kan alle kanten op. Er is zoveel mogelijk …

Dromen kan ik over prachtige leeromgevingen (deze en/of deze of mijn grootste droom: The Hunt Library 🙂 ). Moet je dat beperken tot alleen de bibliotheek, of dienen dat uitgangspunten te zijn voor het hele onderwijsgebouw (zoals bij Niekée Roermond)? Dromen over experimenten met mogelijkheden van Artifical Intelligence is ook leuk!

Dat technologie een rol speelt op de manier waarop we communiceren, organiseren en informatie tot ons nemen, is duidelijk. Technologie verandert ons onderwijs, onze bibliotheek. Niet heel snel, maar toch heeft dit al impact op het leren en lezen.

Werkelijkheid

Wat doe je als hogeschoolbibliotheek als studenten alleen boeken van de boekenlijst gebruiken en achtergrondinformatie digitaal zoeken? Als opleidingen niet verwijzen naar de beschikbare fysieke achtergrondcollectie en databanken? Als fysieke leeromgevingen steeds vaker dicht bij de opleiding worden gesitueerd omdat de rol van docent verandert naar coach en zij elkaar steeds vaker opzoeken en elkaar willen ontmoeten?

Keuzes

De belangrijkste taak van een hogeschoolbibliotheek is volgens mij een gids zijn in de informatie-jungle. In de huidige tijd is die veelal digitaal. Zet daarom in op een collectievormingsbeleid ‘digitaal, tenzij …’ en beperk de fysieke achtergrondcollectie. Serendipenty geschiedt door een hbo-student meer digitaal dan fysiek. Ik merk dat ik ook eerst online onderzoek doe alvorens tussen boekenkasten te gaan snuffelen. Digitale ontsluiting is daarom wel erg belangrijk. Hiervoor is de hogeschoolbibliotheek een belangrijke rol weggelegd door in afstemming met het onderwijs al een voorselectie van betrouwbare bronnen te ontsluiten. Bibliotheken doet dan door het samenstellen van LibGuides die vervolgens in onze digitale leeromgeving geïntegreerd kunnen worden.
En die Buku streamingdienst is voor de student waarschijnlijk een goed alternatief voor de verplichte boekenlijst.

Zet daarnaast in op integratie van informatievaardigheden in het curriculum. Informatievaardigheden horen ‘just-in-time’ aangeboden te worden. Wees die informatiepartner van het onderwijs. Kijk hoe het curriculum is opgebouwd, welke eindcompetenties er liggen, breng de leerdoelen informatievaardigheid in kaart, train docenten. Hiermee kan je als embedded informatiespecialist het verschil maken.

De rol van hogeschoolbibliotheek als sociale ontmoetingsplaats zie je veranderen omdat die ontmoetingen steeds meer in nabijheid van het onderwijs plaatsvinden. Een ruimte voor rust is (zeker) in tentamentijd zeer wenselijk. Veel studenten gaan hiervoor naar universiteitsbibliotheken, die steeds vaker hbo-studenten weren, zoals de bibliotheek UU. Misschien ligt daar een rol voor de hogeschoolbibliotheek geen ontmoetingsplek maar studieplek.

Papier vs digitaal

Ik merk dat ik hier ambivalent in ben. Ik kan me geen bibliotheek zonder boekenkasten voorstellen. Toch leer en lees ik zelf ook steeds digitaal. Het is ook een kwestie van gewenning. Het ontsluiten en beheren van een fysieke collectie is een grote kostenpost. Als er keuzes gemaakt moeten worden ….
Ondanks dat volgens onderzoek leren beter van papier kan dan digitaal denk ik dat er steeds meer devices (zoals reMarkable) komen die het ‘papier lezen’ evenaren. Deze ontwikkeling staat nog in de kinderschoenen, maar het komt er aan. Over de snelheid waarmee dit zal gaan, kan ik echt geen zinnig woord over zeggen.
Of er nu wel of niet een keuze gemaakt gaat/moet worden tussen papier en digitaal, voor de informatiespecialist betekent dit sowieso dat zij een rol heeft de docent te helpen bij de selectie van een goede collectie die ook door het onderwijs ingezet wordt.

Mismatch

Het is belangrijk om aandacht te schenken aan verwachtingsmanagement. Ik merk vaak dat vaak een mismatch bestaat tussen verwachtingen en werkelijkheid. En iedereen heeft een eigen perceptie van die werkelijkheid. Het is de kunst om samen te bepalen wat de rol en taak is van je hogeschoolbibliotheek in de gegeven context.

#trots

Het valt me altijd op dat veel bibliothecarissen zich bescheiden opstellen. Ik wens hen toe trots te zijn op hun vak en overtuigd te zijn van hun meerwaarde. Wees als bibliotheek vooral zichtbaar en ga het gesprek aan, f2f en digitaal, met studenten, docenten en elkaar. Communiceer over je bijdrage en deel je successen! Samen bibliotheek zijn is ook een teaminspanning!

Samen. Veranderen. Doen.

 

Eerder gepubliceerd op 2beJAMmed 15 oktober 2018