Bibliotheek #mijnblik

Mijn werkend leven ben ik gestart in de bibliotheekwereld. Ik heb er ruim 25 jaar gewerkt. Veel om naar terug te blikken. En ook een beetje vooruit.

Mijn eerste bibliotheekjaren

Vroegûh ging ik elke zondag na de hoogmis naar de parochiebibliotheek om boeken voor mijn moeder en mij uit te zoeken. Wij lazen graag en veel. Hier is de liefde voor de bibliotheek begonnen. Ik vond het zo geweldig dat ik in 1979 koos voor de bibliotheekopleiding in Tilburg. Toen ik in 1982 afstudeerde was er een grote werkloosheid. Na een jaar vrijwilligerswerk in de Wereldwinkel waar ik me bezig hield met het opzetten van een documentatiesysteem, kreeg ik 1983 mijn eerste echte baan. Ik mocht beginnen in de nieuwe openbare bibliotheek van Rotterdam, een prachtig mooi gebouw. Het was heerlijk werk;  ik mocht de hele dag kranten en opiniebladen lezen die uitgeknipt en opgeborgen werden in mappen van het RADIC (Rotterdams Actueel Documentatie en Informatie Centrum) 🙂 . Daarnaast hielp ik bezoekers met hun weg in de enorme kaartenbakken van de bibliotheek. De nieuwste aanwinsten konden al opgezocht worden op terminals mét touchscreen!

Helaas was mijn werkplek ver van mijn lief die in Zuid-Limburg woonde. Gelukkig werd ik in het voorjaar van 1985 aangenomen door de Academie voor Fysiotherapie in Heerlen en door de Revalidatieacademie in Hoensbroek. Hier verrichtte ik alle werkzaamheden van de ‘gang van het boek’ zoals dat toen werd genoemd: selecteren, bestellen, catalogiseren, attenderen, uitlenen.

Bibliotheekautomatisering

Eind jaren 80 werd IHOL opgericht. IHOL stond voor Infostructuur Hoger Onderwijs Limburg, een samenwerkingsverband tussen hogescholen en Universiteit Maastricht met als doel de catalogusautomatisering van alle kleine hogeschoolbibliotheken. Met een inbelmodem naar PICA werd de collectie digitaal gecatalogiseerd. Met floppy’s en later diskette werden titelbeschrijvingen van de ene terminal op de andere geplaatst. Jaren later werd ook de uitleen geautomatiseerd.

De jaren negentig was ook het decennium van de fusiegolf in het hoger onderwijs. Ook bibliotheken werden groter en professioneler. De hogeschool waar ik toen werkte, heette inmiddels Hogeschool Heerlen. Namens hen was ik de contactpersoon voor IHOL. Later was ik ook de coördinator van alle werkzaamheden die nodig waren om met 6 kleine hogeschoolbibliotheken te komen tot 1 bibliotheek in Nieuw Eyckholt Heerlen.

Identiteitscrisis bibliotheek

Van 1998-2000 was ik locatiehoofd van het studielandschap zoals de bibliotheek Nieuw Eyckholt toen genoemd werd. De automatisering en digitalisering waren in volle gang. Zoekmachines als AltaVista en Ilse waren er al, maar toen Google bovenmatig populair werd, laaide een discussie op over de zin van een hogeschoolbibliotheek. Ze hadden toch immers Google. Er was een onmetelijk vertrouwen in Google. (Ik zie parallellen met de opkomst van AI). Informatievaardigheden werden niet meer serieus genomen. De bibliotheek werd niet meer serieus genomen en leed aan het calimerocomplex.

Door de schaalvergroting werd het werk in de nieuwe bibliotheek steeds anoniemer. Het was een spannende en uitdagende tijd om leiding te geven aan een nieuw bibliotheekteam. Echter het organisatorische hanengevecht rondom me stond me steeds meer tegen. Dankzij mijn contacten via IHOL werd ik aangenomen door de bibliotheek Hotelschool Maastricht. Een paar maanden later werden Hogeschool Heerlen en Hogeschool Maastricht samengevoegd tot Hogeschool Zuyd. Zo bleef ik voor dezelfde organisatie werken maar op een andere locatie. Hier heb ik 10 jaar met veel plezier gewerkt in een leuk team en een super locatiemanager als sparring partner. Ik heb in deze jaren gewerkt aan diverse locatieoverstijgende bibliotheekprojecten over positionering en organisatie. Alle bibliotheeklocaties werden in deze tijd organisatorisch één en we werden onderdeel van ZuydPLEIN, een nieuw organisatie onderdeel waar Leren en Innoveren centraal stond. De bibliotheek kwam samen met onderwijskundige en ICT&O-adviseurs in een dienst. De bibliotheek leefde op en werd gezien! Het waren 32 fantastische maanden, helaas veel te kort. ZuydPLEIN was haar tijd te ver vooruit.

Ik had inmiddels de overstap gemaakt van de bibliotheek naar ICT&O-advies. In 2007 werd de bibliotheek gevraagd voor een project in Blackboard Content System, de leeromgeving van Zuyd op dat moment. Zo kwam ik met andere uitdagingen in aanraking.

Hoewel ik de bibliotheek in 2010 heb verlaten, heb ik me altijd heel betrokken gevoeld. In 2013 heb ik nog meegewerkt aan een visietraject voor de bibliotheek. En dit was zeker niet de laatste. Daarna zijn er nog een aantal visiedocumenten geschreven. De kant waar het nu op lijkt te gaan voelt als een afbreuk waar ik ook mee aan gebouwd heb. Maar dat kan ook mijn nostalgisch gevoel zijn.

In tegenstelling tot de universiteitsbibliotheek moest en moet de hbo-bibliotheek altijd vechten voor haar waarde binnen het onderwijs. Ik blijf me daar over verbazen.

Overleven of vernieuwen?

Kennis moet ontsloten worden, in welke vorm deze ook wordt gepresenteerd. Maar de informatieprofessionals die geschoold zijn in metadateren zijn straks allemaal met pensioen. Er is al 20 jaar geen bibliotheekopleiding meer in Nederland. Ik vind dat echt een verschraling. Juist in deze wereld van fake news, desinformatie en complotdenken is de rol van de bibliotheek als neutrale informatievoorziening cruciaal. Het belang van digitale competenties, waaronder mediawijsheid, AI-literacy, informatievaardigheden maar zeker ook digitaal burgerschap hoor je overal. Mijns inziens hoort de bibliotheek een grote ondersteunende rol te spelen in het aanleren van deze vaardigheden. Zuyd Bibliotheek doet dit al goed door het aanbieden van online cursussen, maar het moet (nog) meer een onderdeel van de curricula worden. En daarbij kan de informatieprofessional ook een waardevolle ondersteunende rol spelen. Te vaak merk ik dat docenten en studenten de weg naar de (digitale) bibliotheek niet vinden.

Zuyd bibliotheek heeft de afgelopen 10 jaar haar rol heel goed gepakt bij het thema ‘onderzoek’. Ik begrijp niet waarom deze taken nu een onderdeel van de afdeling IT worden. Jammer voor het aanzien van de bibliotheek. Ik hoop dat de bibliotheek het eigenaarschap krijgt/pakt op de thema’s ‘open leermaterialen‘ en ‘AI-literacy’.

In 2013 tijdens het Visietraject Zuyd Bibliotheek kwam ineens in het nieuws dat door de enorme bezuinigingsoperatie de bibliotheek Inholland 100% digitaal ging. Geen fysieke locaties meer, alleen digitaal. Terugkijkend een begrijpelijke keuze voor hen, maar geen wenselijke voor mij. Uit de interviews die wij voor het visietraject hielden was dit voor Zuyd geen optie. Nu zie ik toch bibliotheeklocaties bij Zuyd verdwijnen/inkrimpen. Het gaat mij aan het het hart. Ik hoop 🙏🙏 dat de fysieke bibliotheek een plek blijft waar docenten en studenten elkaar ontmoeten of in alle rust kunnen studeren. De revival van de openbare bibliotheken stemt mij hoopvol. Het is aan de jonge bibliothecarissen/informatieprofessionals om de toekomst van Zuyd Bibliotheek vorm te geven. Mijn tijd is geweest. Het was een mooie tijd.

 

Uitgelichte afbeelding gegenereerd door Copilot met als beschrijving:.
Een surrealistische afbeelding van een klassieke bibliotheek die overeind blijft te midden van een instortend gebouw, ondersteund door abstracte AI-elementen zoals zwevende neurale netwerken, digitale circuits en holografische boeken. De sfeer is hoopvol en futuristisch, met lichtstralen die door het dak schijnen en de AI-elementen verlichten. De bibliotheek symboliseert kennis en traditie, terwijl de AI-elementen de toekomst en technologische vooruitgang vertegenwoordigen.