Het boek Andersom organiseren: doen wat nodig is, is geschreven door twee CvB-leden van ROC A12, Toine Schinkel en Liesbeth Schöningh. In 2012 hebben zij een fundamentele koerswijziging ingezet, ze hebben een andere bestuursfilosofie omarmd. Zij zijn andersom gaan denken tav organiseren en vormgeven van onderwijs. In dit boek reflecteren de collegeleden op hun eigen zoektocht. De organisatieverandering bestaat uit kennis delen, co-creatie en stoppen met top-down organiseren. In plaats van sturen op resultaten wordt nu meer gestuurd op ‘bedoelingen’. In het boek beschrijven ze de kanteling van de systeemwereld met de regels en beheer(s)procedures (het rendementsdenken) naar de wereld van de bedoeling: ‘geweldig onderwijs!’ Aanleiding was dat ondanks de beleidsstukken, de duidelijke kaders en voldoende financiële middelen de bezieling en eigenaarschap weg was en de tevredenheidheid van studenten en medewerkers achterbleef. Het college zag de frustratie.
Het boek is gebaseerd op het gedachtegoed van Verdraaide Organisaties van Wouter Hart. In zijn model worden drie cirkels onderscheiden:
- de systeemwereld, de wereld van regels, protocollen en prestatieindicatoren
- de leefwereld, de waardecreatie tussen professional en de klant in het hier en nu
- de bedoeling, daar waar het uiteindelijk om te doen is.
Systemen en procedures worden bedacht om ervoor te zorgen dat in de leefwereld de goede dingen worden gedaan. In de praktijk blijkt dit nog wel eens (lees: vaak) zijn doel voorbij te schieten. De systemen zijn leidend geworden en de organisatie is dan ‘verdraaid’. Dan is het goed terug te gaan naar de bedoeling. Waarom doen we dit ook alweer? Wouter Hart bepleit om de denkrichting te verdraaien. Niet denken vanuit systemen en procedures maar vanuit de bedoeling. Dat wil niet zeggen dat de zeggen dat de systeemwereld niet belangrijk is. Zeker wel, maar niet dominant sturend maar ondersteunend. De sturing ligt bij de mensen.
De twee collegeleden in het boek Andersom organiseren beschrijven de situatie in 2015. Tijdens het 2,5 jaar durend transitieproces werden drie ingrijpende bewegingen in gang gezet: een structuurverandering, een reorganisatie (een hele managementlaag er tussenuit) en een cultuurverandering. De koerswijzing werd ingezet naar een lerende cultuur / lerende organisatie waarbij
- het primaire proces centraal staat
- aansluit op de belevingswereld van de student
- differentiatie uitgangspunt is
- gewerkt wordt aan een veilig leerklimaat voor student én docent
- studenten en docenten trots zijn op hun opleidingen.
Ze schrijven dat docenten nu anno 2015 met meer energie, betrokkenheid en bevlogenheid hun werk doen. Er zijn ook mensen vertrokken omdat deze nieuwe manier van werken niet bij hen pasten. Er is in die 2,5 jaar een nieuwe cultuur ontstaan. Ze zijn nog lang niet klaar, maar ze zijn wel samen een weg ingeslagen.
Bij nieuwe vormen van organiseren spelen een aantal trends
- Van top-down organiseren naar veelzijdige co-creatie met vele stakeholders (horizontale samenwerkingsverbanden om professionals in hun kracht te zetten)
- Van zonnekoning naar behoorlijk bestuur (het ontwikkelen van moraliteit, maatschappelijk verantwoord bestuur)
- Van complexe bedrijfsvoering naar eenvoud en doortastendheid
- Van schaalvergroting naar ‘kleinschalig binnen groot’
Het boek is mooi vormgegeven, door een zeer prettig schrijfstijl gemakkelijk te lezen. De beschreven veranderprocessen worden ondersteund en verklaard vanuit diverse theorieën. Tijdens dit proces heeft het CvB veelvuldig gebruik gemaakt van filmfragmenten, poëzie of literatuur. Door kunst is er een grotere kans om de anderen te raken met de boodschap waar het om gaat. Daarom begint elk deel in het boek met een fragment uit de film Dead Poets Society.
De illusie van beheersbaarheid
Als we anders willen, zal iedereen: professionals en aankomende professionals verantwoordelijkheid moeten nemen. Een veelheid aan regels en kaders helpen hierbij niet. Volgens Hart is bureaucratische controle angst tegen professionele zelfsturing. Professionals laten verantwoordelijkheden los en leunen achterover …
“Omdraaiing vergt een totaal andere mindset van de professionals”
Loslaten of anders vasthouden?
Een ander boek van Wouter Hart is Anders Vasthouden. Bij presentaties van zijn boek Verdraaide Organisaties merkte Hart dat wie je ook spreekt de professional, de ondersteuner of de bestuurder, iedereen wijst naar elkaar. Iedereen geeft, vanuit zijn eigen perspectief, aan zelf wel vanuit de bedoeling te kijken, maar door de laag daarboven te worden aangesproken op de systeemwereld. Het blijkt dus dat iedereen naar de laag boven hem/haar kijkt en dat verantwoordelijkheden naar beneden afgeschoven worden.
De systeemwereld wordt ervaren als te veel sturend en te veel gericht op standaardisatie. De leidinggevende stuurt op de systeemwereld en maakt het de professional die wel vanuit de bedoeling wilt werken lastig. We houden elkaar gevangen in een web van wantrouwen bestaande uit veelheid aan regels en controle mechanismes (en als er dan eens iets misgaat dan duikt de pers er op en moet er een verantwoordelijke aan de schandpaal). Op alle organisatieniveaus hoor je dat er ruimte genoeg is, maar die niet gepakt wordt. Hoe komt het dat we deze professionele ruimte dan toch niet zo ervaren?
Ontbraving, zegt Wouter Hart. Jezelf niet zien tov het systeem (en dus om kaders vragen, advies vragen aan leidinggevende) maar tov de bedoeling (samen met teamleden, collega’s oplossingen bedenken) dan maak je de leefwereld krachtiger.
Wat vraagt het werken vanuit de bedoeling voor mij als professional, werkend in een ondersteunende dienst?
Vragen blijven stellen
- Wat was ook al weer de bedoeling?
- Doen we dit omdat het hoort, of helpt het ons ook echt?
Dat betekent naast de ander staan. Als ondersteuner niet de problemen over willen nemen. Er wordt vaak gesproken over ontzorgen van de docent. Deze collega heeft al zoveel op zijn bordje. Klopt. Maar hierin schuilt volgens mij een risico. Ondersteunende diensten horen er alleen te zijn voor specialistische kennis. Niet voor algemene. Ontzorgen zonder te onteigenen, dus.
Staan voor waar het mij om gaat
Eigenlijk zou ik er naar moeten streven dat mijn hulp en ondersteuning niet meer nodig hoeft te zijn. Dat elke zelfsturend team van professionals (docenten) weet hoe zij co-creërend blended leerarrangementen kan ontwerpen. Dat zij op de hoogte zijn van wet-en regelgeving op het gebied van auteursrechten (in het kader van open onderwijs) en privacywetgeving (in het kader van online onderwijs). Dat ieder team zich op de hoogte houdt van nieuwe ontwikkelingen, experimenteert en ervaringen deelt binnen en buiten zijn team (knowmadisch werken in een vuca-world).
Voor mij betekent dit dat ik collega’s en een leidinggevende nodig heb die naast me staan en met mij werken aan oplossingen. En staan voor de bedoeling.
Meer informatie?
- Zie website van het boek Verdraaide Organisaties van Wouter Hart http://verdraaideorganisaties.nl/ en de samenvatting van het boek [pdf]
- Bij het ander boek van Wouter Hart Anders Vasthouden hoort ook een website http://www.andersvasthouden.nl/ Hier vind je ook vele downloads die bij het boek horen en een introductie op het boek [pdf]
- De Veranderbrigade werkt volgens de principes van Wouter Hart (de bedoeling als vertrekpunt van denken en handelen te nemen). Op hun website veel inspiratie te vinden. Waar ik de TED-talk van Yves Morieux heb gevonden (zie mijn blog Smart Simplicity).
Gebaseerd op blog op 2beJAMmed:
- Andersom organiseren. Doen wat nodig is. (12 januari 2016)
- Andersom organiseren begint bij andersom denken (12 januari 2016)
- Samen Andersom Doen (15 januari 2016)
- Werken vanuit de bedoeling (30 januari 2018)
Love 2 share 